بررسی فنولوژی و اکوفیزیولوژی جوانه زنی بذر دو گونه شقایق وحشی p. rhoeas) (papaver dubium and و رقابت با گندم (triticum aestivum)

این پژوهش به منظور بررسی فنولوژی و اکو فیزیولوژی بذر دو گونه شقایق وحشی در رقابت با گندم در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در سال 1391-1392 انجام شد. تیمارها شامل اثر عوامل شکست خواب (اسید جیبرلیک، نیترات پتاسیم، ترکیب اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم، هیدروپرایمینگ، پیش تیمار اسید جیبرلیک، پیش تیمار نیترات پتاسیم، پیش سرمادهی، ترکیب پیش سرمادهی و اسید جیبرلیک، آب جوش، اتانول و اسید سولفوریک)، عوامل محیطی (تنش شوری، تنش اسمزی، اسیدیته، دما و نور، عمق دفن بذر، بافت خاک و غرقاب)، اثر علف کش ترفلان، بررسی مراحل فنولوژی بر اساس درجه روز – رشد و مطالعه توان رقابتی گندم در رقابت با این دو گونه علف هرز می باشد. نتایج نشان داد غلظت اسید جیبرلیک در هر دو رژیم تناوب نوری و تاریکی مطلق، سبب افزایش جوانه زنی بذر هر دو گونه نسبت به شاهد شد. در بین غلظت های مختلف نیترات پتاسیم، غلظت 05/0 گرم بر لیتر سبب افزایش جوانه زنی بذر دو گونه شقایق وحشی در تناوب نوری گردید و در غلظت های بالاتر، نیترات پتاسیم سبب کاهش درصد جوانه زنی شد. ترکیب اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم، تأثیر افزایشی بر جوانه زنی بذر هر دو گونه شقایق داشته است و اثر آن تحت رژیم تناوب نوری بیشتر از تاریکی مطلق بوده است. تیمار هیدروپرایمینگ سبب افزایش جوانه زنی بذر هر دو گونه شقایق شد و بیشترین تأثیر را مدت 24 ساعت هیدروپرایمینگ روی درصد نهایی جوانه زنی داشته است. مدت زمان 48 ساعت پیش تیمار اسید جیبرلیک بیشترین اثر را در افزایش جوانه زنی داشت. پیش تیمار بذر با غلظت های پایین نیترات پتاسیم (5/0 و 2 گرم بر لیتر) به مدت 24 ساعت اثر بیشتری بر بهبود جوانه زنی داشت. بیشترین درصد جوانه زنی در هر دو گونه در دمای 4 درجه سانتی گراد در پیش سرمادهی مرطوب مشاهده شد. استفاده از تیمار ترکیبی غلظت های اسید جیبرلیک و پیش سرمادهی مرطوب نسبت به کاربرد هر تیمار به تنهایی نقش موثرتری در القاء جوانه زنی بذر هر دو گونه شقایق وحشی داشت. با افزایش مدت زمان قرارگیری بذر در آب جوش میزان جوانه زنی نسبت به شاهد کاهش یافت. شکست خواب بذر نداشتند و سبب کاهش جوانه زنی بذور هر دو گونه شقایق شدند و در غلظت های بالا بر جوانه زنی اثر بازدارندگی داشت. تیمار اسید سولفوریک اثر چندانی بر شکست خواب و تحریک جوانه زنی بذر دو گونه شقایق نداشت، در غلظت های بالاتر از 15 درصد میزان جوانه زنی به صفر رسید. سطوح مختلف شوری اثر قابل ملاحظه ای بر درصد جوانه زنی بذور دو گونه شقایق گذاشت و با افزایش سطوح شوری میزان جوانه زنی کاهش یافت، در غلظت های 160 و 230 میلی مولار کلرید سدیم جوانه زنی متوقف شد. افزایش سطوح پتانسیل اسمزی منجر به کاهش شدید جوانه زنی در هر دو گونه شقایق شد. بالاترین درصد جوانه زنی در تیمار شاهد مشاهده شد و در غلظت 5/1- مگاپاسکال جوانه زنی به صفر رسید. در هر دو گونه شقایق، حداکثر جوانه زنی در ph 7-5 مشاهده شد و با افزایش ph به شدت درصد جوانه زنی کاهش یافت. اثر دما و رژیم نوری (روشنایی/تاریکی و تاریکی مطلق) بر جوانه زنی دو گونه شقایق معنی دار شد. قرارگیری بذر در عمق های پائین و افزایش ارتفاع آب از جوانه زنی بذور این دو گونه جلوگیری می کند. دو گونه شقایق بالاترین میزان جوانه زنی را در خاک مخلوط داشتند و جوانه زنی با افزایش عمق دفن بذر کاهش یافت. همچنین، درصد سبز شدن بذور در خاک لومی شنی بیشتر از لومی رسی بود. علف کش ترفلان در غلظت های 5/0، 5/1، 5/2 و 5/3 لیتر در هکتار به طور کامل مانع از جوانه زنی شد. در شرایط گلخانه ای با مصرف غلظت 5/0 لیتر در هکتار ترفلان، بذور از سطح خاک تا عمق 1 سانتی متری سبز شدند ولی اعماق بیشتر مانع جوانه زنی شد. در شرایط مزرعه ای با افزایش عمق دفن بذر میزان سبز شدن گیاهچه در هر دو گونه شقایق کاهش یافت، بیشترین درصد سبز شدن در عمق 1 سانتی متری بود و در هر دو گونه در عمق 6 سانتی متری گیاهچه ای سبز نشد. در مجموع شش مرحله فنولوژی در دو گونه شقایق وحشی مشاهده شد. به طوری کلی دو گونهp. dubium وp. rhoeas علف های هرزی با دوره رشد طولانی هستند که دوره جوانه زنی آنها در پاییز آغاز و با تولید بذر در اواخر خرداد سال بعد پایان می یابد، زمان رسیدن بذر این دو گونه از اواسط خرداد ماه شروع می شود و تا پایان دهه اول تیر ماه ادامه می یابد. در تیمار رقابت با گندم با افزایش تراکم علف هرز شاخص برداشت گندم کاهش معنی داری یافت. علاوه بر این افزایش تعداد بوته ای شقایق وحشی منجر به کاهش میانگین ارتفاع ساقه، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، زیست توده نهایی و عملکرد دانه بوته گندم گردید.